” Męka świętego Maksymiliana Marii Kolbego, Franciszkanina Konwentualnego, według dokumentów, zeznań i świadectw. W roku 1939 od narodzenia Chrystusa Pana, dwóch wielkich zbrodniarzy podniosło niesłychane prześladowanie na narody Europy. Jeden z nich, Adolf Hitler. Drugi z nich Józef Stalin. Pierwszy zaczął od napaści na narody Czechów i Słowaków. Potem zaś z wielkim okrucieństwem rzucił się na naród polski, w czym wspomógł go i drugi zbrodniarz, Stalin. Wydali oni wojnę wojskom i ludności cywilnej, mężczyznom i kobietom, starcom i dzieciom; zabijali, torturowali, więzili, wypędzali, zsyłali, głodzili; burzyli i palili miasta i wioski; wysadzali mosty, rozrywali bombami drogi i tory kolejowe, niszczyli zasiewy, zatruwali studnie.”

Tak zaczyna się przejmująca opowieść Kazimierza Brauna „Męka świętego Maksymiliana Kolbe”. Napisana językiem, nawiązującym do apostolskich ewangelii została stworzona z myślą spektaklu teatralnym, choć można ją czytać, jak wstrząsający poemat. Kazimierz Braun, znany emigracyjny pisarz i reżyser teatralny uzyskuje niezwykły efekt. Historia męki i śmierci świętego Maksymiliana Kolbe, wykorzystując dokładnie sprawdzone historyczne fakty, opowiedziana jest z mistycznego dystansu, jakby zapisana została skrupulatnym piórem kronikarza, przekazującego następnym pokoleniom historię dziejów ludzkości i wiary. Trzymany w ryzach język utworu, zachowując obiektywny chłód i dystans, wywołuje w widzach graniczące z fizycznym bólem emocje tak, że po zakończeniu spektaklu następuje długa, porażająca cisza.

„Męka świętego Maksymiliana Kolbe” jest utworem o wielkim znaczeniu literackim. Głosząc dzieje męczeńskiej śmierci wyświęconego przez Jana Pawła II Franciszkanina porusza bowiem całą lawinę tragicznej Polskiej historii ostatnich stuleci. Święty Maksymilian znalazł się w obozie tylko dlatego, że nie chciał wyrzec się polskości. Oddał życie dla Niepokalanej, ocalając Franciszka Gajowniczka, „sierżanta Wojska Polskiego, który uciekł z niewoli niemieckiej po kampanii wrześniowej, został schwytany i wysłany do Auschwitz.” Modląc się do świętych i wspominając bohaterów, klękając przed Niepokalaną i świętym Maksymilianem musimy także pamiętać o innych męczennikach martyrologii polskiego narodu: powstańcach listopadowych, powstańcach styczniowych, żołnierzach światowych wojen, powstańcach warszawskich i żołnierzach wyklętych.

Wszystkich tych, którzy w godzinie próby oddali za Polskę swoje życie.

Kazimierz Braun ze skromnym uśmiechem mówi, że autorem dzieła jest Maksymilian Kolbe. Nawet jednak, jeżeli sam święty czuwał nad powstaniem tej współczesnej ewangelii, Polska – aby przetrwać – potrzebuje takiej heroicznej literatury. Byśmy nie zatracili się w europejskiej iluzji i pseudointelektualnych rozważaniach zmanierowanych pisarzy.

Spektakl „Męki świętego Maksymiliana Kolbe” w reżyserii Anny Osławskiej z „Theatrum Mundi” w Krakowie został przedstawiony Polonii kanadyjskiej przez Ojców Franciszkanów z Niepokalanowa. Misterium, w obecności Kazimierza Brauna,  miało miejsce 15 września 2013 w Polskim Centrum Kultury im. Jana Pawła II w Mississauga.

Aleksander Rybczyński